Enzymy trzustkowe a SIBO i trawienie – co oznaczają wyniki amylazy, lipazy i elastazy?
Enzymy trzustkowe a SIBO i trawienie – co oznaczają wyniki amylazy, lipazy i elastazy?
Leczenie problemów trawiennych w Gdańsku
Elastaza to enzym produkowany przez trzustkę, który rozkłada białka (szczególnie elastynę). W badaniu kału ocenia się ilość elastazy trzustkowej (FE-1) – to jeden z kluczowych markerów wydolności zewnątrzwydzielniczej trzustki (EPI).
Wartość ≥200 μg/g kału świadczy o prawidłowej funkcji trzustki, natomiast <200 μg/g sugeruje obniżoną aktywność enzymatyczną.
Zbyt niska elastaza może prowadzić do gorszego trawienia tłuszczów, biegunkowych stolców i niedoborów witamin ADEK.
Co oznacza wysoka elastaza w kale?
Wysoka elastaza (np. >500 μg/g) nie ma negatycznego znaczenia klinicznego – oznacza po prostu, że trzustka wydziela prawidłową ilość enzymów. Czasem wynik może być fałszywie zawyżony, jeśli próbka kału była zbyt wodnista. Wysoka elastaza nie jest objawem choroby – przeciwnie, potwierdza dobrą funkcję trzustki i efektywne trawienie.
O czym świadczy podwyższona lipaza?
Lipaza to enzym rozkładający tłuszcze. Gdy jest znacznie podwyższona we krwi, może wskazywać na:
ostre zapalenie trzustki
choroby dróg żółciowych,
uszkodzenie śluzówki jelita,
lub mniej typowo – na choroby nerek i niektóre leki.
W mniejszych wzrostach lipaza może rosnąć także przy SIBO lub nietolerancjach pokarmowych, jeśli proces zapalny obejmuje błonę śluzową jelit i wtórnie drażni trzustkę.
Na co wskazuje amylaza i kiedy rośnie?
Za niepokojący uznaje się lipazę >3× górnej granicy normy (GGN) – wtedy wymaga pilnej diagnostyki w kierunku ostrego zapalenia trzustki. Umiarkowane podwyższenia (np. do 2× GGN) bez typowego bólu brzucha nie muszą oznaczać choroby trzustki, ale warto je skontrolować i zestawić z objawami. Wielu pacjentów z przewlekłymi dolegliwościami (wzdęcia, biegunki, tłuszczowe stolce) ma prawidłową lipazę, a problem leży w zaburzeniu mikrobioty lub EPI.
Jaki poziom lipazy jest niepokojący?
Amylaza trzustkowa rozkłada węglowodany. Jej podwyższony poziom pojawia się przy:
ostrym lub przewlekłym zapaleniu trzustki,
kamicy przewodowej,
chorobach ślinianek, jelit, nerek,
a także przy stresie i odwodnieniu.
W raku trzustki poziom amylazy bywa niecharakterystyczny – może być prawidłowy lub lekko podwyższony.
Jeśli amylaza i lipaza są prawidłowe, a dolegliwości jelitowe utrzymują się – warto zbadać elastazę w kale i rozważyć diagnostykę w kierunku SIBO lub EPI.
Potrzebujesz wsparcia w dopasowaniu diety?
Jak enzymy trzustkowe wpływają na trawienie i SIBO?
Trzustka odpowiada za większość enzymów potrzebnych do trawienia – amylazę (cukry), lipazę (tłuszcze) i proteazy (białka, m.in. elastazę).
Jeśli ich poziom lub aktywność jest zbyt niska, niestrawione resztki trafiają do jelita cienkiego – co zwiększa fermentację, wzdęcia i objawy SIBO.
Niedobór enzymów może więc nasilać SIBO poprzez:
zaleganie resztek w jelicie,
zaburzenie równowagi mikrobioty,
spowolnienie pasażu jelitowego,
wtórne stany zapalne błony śluzowej.
Czasami w terapii SIBO krótkoterminowo stosuje się enzymy trawienne (np. lipazę lub kompleks pankreatyny), aby złagodzić objawy i poprawić wchłanianie, ale nie jest to leczenie przyczynowe.
Ważne: suplementacja enzymów bez diagnozy EPI nie powinna być długotrwała.
Dlaczego leczenie SIBO wymaga pracy z przyczyną?
SIBO (Small Intestinal Bacterial Overgrowth) to objaw zaburzonej fizjologii jelita cienkiego, a nie samodzielna choroba.
Nawet jeśli antybiotyk lub enzymy przyniosą ulgę, nawroty są częste, jeśli nie usuniemy pierwotnej przyczyny, takiej jak:
spowolniona perystaltyka jelit (po infekcjach, stresie, urazach, lekach),
zaburzenia wydzielania żółci i enzymów trzustkowych,
niedokwaszenie żołądka (za wysokie pH, za mała ilość kwasu).
nieprawidłowa dieta (niska zawartość błonnika rozpuszczalnego, nadmiar cukrów prostych),
blizny i zrosty pooperacyjne.
Dlatego kluczowe w leczeniu SIBO jest połączenie pracy z mikrobiotą, dietą i funkcją trawienia, a nie tylko eliminacja bakterii.
FAQ
P: Jakie enzymy trawienne pomagają przy SIBO?
O: Tymczasowo można wspomagać się preparatami z lipazą, amylazą, proteazami i żółcią, ale tylko w ramach planu opracowanego przez specjalistę.
P: Czy warto brać enzymy trawienne „na własną rękę”?
O: Nie. Nadmierne lub niecelowane przyjmowanie enzymów może maskować przyczynę problemu i utrudniać diagnostykę EPI lub SIBO.
P: Jakie witaminy są ważne przy SIBO i EPI?
O: Najczęściej brakuje witamin A, D, E, K, a także B12, żelaza, cynku – kontrola laboratoryjna jest konieczna.
mgr dietetyki klinicznej Bartosz Rudzki
Aktualizacja: 11 października 2025
Źródła:
AGA CPU: Exocrine Pancreatic Insufficiency, Gastroenterology, 2023
Tenner S. et al. ACG Guideline: Acute Pancreatitis, 2024
Quigley E.M.M. SIBO: Diagnosis and Management, Nat Rev Gastroenterol Hepatol, 2024
Shulman R. et al. SIBO and Enzyme Function in IBS, 2023
